[Not a valid template]Niewielkie miasto na Północy Hiszpanii (195 tys. mieszkańców) u podnóża Pirenejów, stolica prowincji Nawarra. Pierwszą warownię założył prawdopodobnie słynny rzymski wódz Pompejusz, a twierdza miała strzec przeprawy z Galii do Hiszpanii.
Stolica Basków została odbita przez Karola Wielkiego, który nakazał zburzyć miejskie mury. W odwecie mieszkańcy miasta wybili całą tylną straż frankińskiego monarchy, co zostało opisane w „Pieśni o Rolandzie”. W IX w. gdy książę Garcia zjednoczył krainę Basków Pampeluna stała się stolicą księstwa Nawarry, które było niepodległe do 1512 roku, kiedy to część Nawarry została połączona z Kastylią. Od XI wieku znaczenie miasta zaczęło bardzo wzrastać ponieważ leżało ono na trasie pielgrzymek do Santiago de Compostela, w którym pochowany jest jeden z apostołów Jakub Większy.
Co ciekawe do 1423 roku Pampelunadzieliła się na trzy odrębne miasta – Navarreria, San NNicolasi San Cernin. W miejscu gdzie się ze sobą stykały Karol III wybudował ratusz, który miał je połączyć.
Miasto jest dziś raczej senne choć obecnie Pampeluna jak i cała prowincja Nawarra bardzo intensywnie się rozwija. Zainteresowanie turystów budzi szczególnie coroczna gonitwa byków, która ściąga do niego śmiałków z całego świata. To wtedy właśnie miasto przeżywa największe oblężenie turystów. Poza gonitwami w mieście uwagę wzbudzają szczególnie miejskie muzea.
Głównym punktem miasta jest plac Castillo, który mieści na dawnym średniowiecznym zamku. Przy placu znajduję się wiele tapas barów i restauracji, tu także koncentruje się życie mieszkańców miasta. Na placu znajduje się XIX wieczna siedziba rady prowincji, której sala obrad ozdobiona jest dwoma portretami Goi i gobelinami.
Bardzo ładne jest Stare Miasto z wąskimi uliczkami, przy których stoją kamienice z XVIII-XIX wieku. Polecić można także spacer wzdłuż murów obronnych, z których roztacza się wspaniały widok na dolinę Argi.
Warto zobaczyć katedrę (budowę rozpoczęto w 1397 roku), która stanęła na miejscu zburzonej romańskiej świątyni. Wielokrotnie przebudowywana nie zachwyca z zewnątrz, ale jej wnętrze sprawia ogromne wrażenie. Na uwagę zasługuje szczególnie gotycki wirydarz, czyli dziedziniec klasztorny, który uznawany jest za jeden z najpiękniejszych na świecie.
Przy katedrze działa Museo Diecesano (Muzeum Diecezjalne), z najbogatszą w Hiszpanii kolekcją klejnotów, płaskorzeźb i rzeźb gotyckich m.in. unikalny cykl z XIV w. z serii „Próba dziewictwa”.
W XVI wiecznym budynku, w którym przed wiekami mieścił się szpital miejski, dziś jest Muzeum Nawarry. To chyba najczęściej odwiedzane przez turystów miejsce. Zgromadzono w nim rzymskie rzeźby, gotyckie malowidła ścienne (dziś przeniesione na płótna), arabskie i hiszpańskie wyroby ze złota oraz dużą kolekcję archeologiczną.
Ciekawy jest romański kościół S Nicolas bowiem z zewnątrz przypomina fortecę, za to w środku zadziwia małymi barokowymi ołtarzami.
Przy placu Paseo de Sarasate w budynku Konserwatorium zgromadzono pamiątki po pochodzącym właśnie z Pampeluny światowej sławy skrzypku Pablo Sarasate.
Bardzo ciekawy jest neoklasycystyczny pałac Palacio del Gobierno de Navarra z 1840 r. Znajduje się w nim niezwykle bogato zdobiona sala tronowa, w której obejrzeć można m.in. portret Ferdynanda VII Burbona pędzla Francisco Goi.
Feria Fermin, czyli Sanfermines (popularnie zwana gonitwą byków), dni patrona miasta świętego Fermina – to najbardziej znana fiesta nie tylko w Pampelunie, ale i w całej Hiszpanii. To właśnie ona rozsławiła miasto na całym świecie. Od 6 do 14 lipca w mieście odbywa się cykl corrid poprzedzonych encierro de toros – pędzeniem byków z corrali za miastem na arenę miejską.
Pierwsze gonitwy byków organizowano już w XIV w., a od 1592 r. encierro de toros odbywa się w niezmienionej formie. Śmiałkowie, którzy zechcą zmierzyć się z bykami ubrani są w białe stroje – mieszkańcy Pampeluny często wkładają stroje Basków – czyli białe koszule i panuelo roju – czerwone chusty zawiązane pod szyją. Gonitwa jest bardzo ryzykowna, tylko od 1924 roku zginęło w niej 15 osób, a ponad 200 zostało rannych.
Pampeluńską gonitwę byków opisał Ernest Hemingway w „Słońce też wschodzi”, który w tym mieście bywała wielokrotnie i często powracał na coroczną fiestę.
[Not a valid template]Pozostałe fiesty także dostarczają wielu atrakcji, najważniejsze z nich to: San Fermin Quiquito 25 i 28 września i Fiesta Mayor – Wielki Tydzień.
Przechadzającc się uliczkami starej Pampeluny można usłyszeć rozmowy w euscera,czylii tradycyjnym języku Basków.
Miłośników piłki nożnej często interesuje także stadion działającego w mieście klubu piłkarskiego Osasuna Pampeluna, który stale znajduje się w czołówce Primera Division. W drużynie tej grało pięciu Polaków m.in. Roman Kosecki.
